De ontwikkeling van Maasbracht en de groei van het stratenplan (periode 1700-1970).
Jos Wielders Januari 2025
Inleiding
De ontwikkeling van een dorp kan uit diverse gezichtspunten bekeken worden, bijvoorbeeld de groei van bedrijven en aanwezige beroepen, de betekenis voor de regio, de groei van de bevolking, enz. Veelal weerspiegelt de groei zich in de ontwikkeling van het stratenplan met de daaraan gelegen bedrijven en woningen. Daarom is de groei van het stratenplan als rode draad in het verhaal gekozen.
Een streekgenoot, dhr. R. Maasen uit Susteren, wees mij begin 2023 op een uitgebreide beschrijving van Maasbracht en zijn diverse kernen uit 1680, opgeschreven door een landmeter en rond 1700 uitgewerkt door dhr. Wackers, wonend in Maasbracht. Recent zijn deze oude gegevens, bewerkt door Jan Ruiten, beschikbaar gekomen via een artikel op zijn website “Tussen Roer en Vloot”. In het vervolg zullen deze gegevens worden aangeduid als “landmeterskaart (volgens Wackers/Ruiten)”.
Als startpunt voor dit onderzoek is genomen de situatie rond 1700 op de landmeterskaart. Als we deze landmeterskaart vergelijken met de situatie rond 1890 op de zogenaamde Chromo Topografische Kaart figuur 1, dan zien we dat er weinig veranderd is. Echte wijzigingen op de kaart van Maasbracht ontstaan pas in de jaren 1920-1930 met de aanleg van het Julianakanaal met sluis en haven en in Brachterbeek met de bouw van de kerk in het oude beekdal. De grootste veranderingen in stratenplan en landschap komen vanaf de jaren 1960 met de aanleg van de A2 snelweg, de brug over Maas, het industrie- en havengebied ten noorden van het dorp, de Clauscentrale en in de jaren 70 de uitbreiding van het dorp naar het zuiden.
Maasbracht anno 1890 (Chromo-Topografische Kaart, heruitgave 2006)
Samenvattend, de kaart is tijdens de laatste eeuwen nauwelijks verandert tot de periode rond de tweede wereldoorlog. Maasbracht was een dorp aan de Maas met vooral een agrarische gemeenschap en het stratenplan is eeuwenlang hetzelfde gebleven tot de ontwikkelingen vanaf circa 1950. Zeer waardevolle gegevens omtrent oorsprong en ligging van oude wegen en paden worden ook beschreven in het artikel “Oude Maasbrachter wandelpaden” van dhr Ficken.
Gekozen is voor een volgende indeling van deze (kaarten)studie.
- De ontwikkeling vanaf 1700 tot ca 1920 (eerst globaal en van de diverse kernen)
- De ontwikkeling vanaf ca 1920 circa 1960 (beginnende industrialisatie)
- De snelle expansie van het dorp vanaf ca 1960
Van 1700 naar 1920
De landmeterskaart van 1700 geeft een duidelijk beeld van de hoofdwegen. Die veranderen niet als we het Kuypers kaartje van Maasbracht uit 1867 of de Chromo-Topografische kaart van 1890 er naast leggen. Er zijn alleen wat huizen bijgekomen. Duidelijk herkenbaar is de doorgaande weg komend vanuit Echt in het zuidwesten. Die weg loopt enerzijds buiten de oude kern van Maasbracht-dorp via de Echterstraat en in het verlengde daarvan de Kruisweg, Tergouwen, Rector Hendrixstraat en Stationsweg door Brachterbeek naar het oosten (Montfort) en noorden (Roermond). De andere doorgaande provinciale weg liep vanuit Sittard, langs Schilberg en St-Joost via de Molenweg, Hoofdstraat en Veerweg via de veerpont over de Maas bij Wessem naar Grathem en Weert. Een uitgebreide beschrijving van de doorgaande wegen, de waterwegen Maas /Julianakanaal en de maar kort bestaande tramlijn komt later kort aan de orde.
Eigenlijk was de bebouwing van Maasbracht-dorp één lang lint over een oude oeverwal van de Maas: vanuit de Maasstraat, langs Maas naar de oude Gertrudiskerk (met toren uit 14e eeuw) door de Dorpstraat/nu Hoofdstraat en dan naar het oosten richting Brachterbeek. Van daaruit langs de oever van de Krombeek en verder over de Stationsstraat naar het oosten. Er waren nog duidelijk open stukken tussen de drie oude kernen.
Ten noorden van de Hoofdstraat liep de bodem enkele meters af. Tijdens natte winters of hoogwater van de Maas en een paar dagen vorst kon je schaatsen op de weilanden en in de boomgaarden van de vroegere uiterwaarden. Dat had te maken met lage ligging, als overblijfsel van oude Maasbeddingen, van het gebied dat in Maasbracht in het dialect “de Gemeinte” genoemd werd, formeel de Grote Beemd. Op deze Grote Beemd lag begin 20e eeuw ook een steenbakkerij. Nu vinden we hier het industriegebied Koeweide, de autosnelweg en de Clauscentrale. Deze oude beddingen zijn goed zichtbaar op de Tranchotkaart van 1820 (zie bijlagen). Ook de zogenaamde oude Maas, richting Linne is zo’n afgesloten oude Maas bedding, die pas verdwenen is bij de aanleg van de Clauscentrale in de jaren 70.
Wegen waren nog niet verhard of geasfalteerd, de Molenweg bijvoorbeeld was half-verhard met een mengsel van grind en leem en werd pas rond 1960 geasfalteerd. In vroeger tijden had je naast zandwegen/karresporen en een enkele klinker- of “kinderkopjes” weg vaak half-verharde wegen. In een beschrijving over de periode 1850-1940 uitgegeven door de gemeente Maasbracht worden als verharde wegen genoemd de provinciale weg Maastricht – Roermond (verhard en verbeterd 1843 – 1846) en de doorgaande weg Echt-Kruchten / Maasbracht-Wessem (situatie rond 1860) een enkele weg Maasbracht naar Maasbracht-Beek en de latere Stationsstraat.
We zoomen nu in op de drie kernen, waarbij we de vroegere 4e kern St. Joost (nu onderdeel van Echt) niet nader zullen bespreken.
Cruchten
Rond 1680 telde Cruchten niet meer dan tien huizen volgens de Landmeterskaart, zie figuur 2. Pas na de aanleg van het Julianakanaal, de sluis en de haven in de jaren 30, ging dit dorpsdeel groeien en werd ook langs de Maas aan de huidige Havenstraat gebouwd richting Gertrudiskerk. Verder lagen in Cruchten diverse boerderijen aan de Maasstraat (fig 2 Cruchten, middenboven naar linksboven), welke tot in de jaren 60-70 nog in functie waren.
Fig 2: Cruchten rond 1680 (Landmeterskaart, bewerkt door J. Ruiten) met vermelding van hoofdbewoner en perceel grootte. Ter vergelijking de situatie rond 1840. Linksboven de huidige Maasstraat, rechtsboven de huidige Havenstraat.
Op figuur 2 zien we ook het zogenaamde Heksenwaegske midden op de kaart, uitkomend op de Maasstraat waarover tot begin jaren 60 elk voorjaar (de dagen voor Hemelvaart?) een veldprocessie trok om een goede oogst te krijgen. Rechts is geel gemarkeerd het land van jonkheer van Elshout langs het Elshoutwaegske (de huidige Sintelstraat), aan het einde waarvan later villa Rodesteen is gebouwd.
Cruchterkamp of Cruchterveld (midden boven / buitenbeeld van fig 2) is ook de locatie waar in de jaren 1920 het Julianakanaal eindigde met een sluis. In het verlengde daarvan werd de kolenhaven en de kolentip aangelegd. Maar dan spreken we over de jaren 1920 - 1930, daarover later.
Maasbracht-dorp
In Maasbracht-dorp zelf staan rond 1680 een 25-tal huizen inclusief enkele grotere pachthoeven. Dit is duidelijk te zien op de Landmeterskaart (figuur 3). Feitelijk is het een lintbebouwing vanaf de kerk via de Hoofdstraat naar de Kromstraat met een paar huizen in een zijstraat, de huidige Kokstraat. Het eerste stukje van de Hoofdstraat, langs de Maas en vlak bij de kerk, was dus al vroeg bebouwd met enkele boerderijen.
De boven genoemde lintbebouwing ligt grotendeels op de oude oeverwal van de meanderende Maas. Deze oeverwal met het lager gelegen land daar achter, was begin jaren 60 achter de percelen aan de noordzijde van de Hoofdstraat nog duidelijk herkenbaar. Waarschijnlijk draagt de huidige Battenweg, ten noorden van die oude oeverwal, daarom die naam. Bat is een oud woord voor een met hout versterkte kade of oever.
Opmerkelijk is dat Maasbracht-dorp in het oosten eindigde bij de laatste huizen van de Kromstraat, op een oude ansichtkaart ook als “Eind” aangeduid. Aan het einde van de Kromstraat was een tweesplitsing: ofwel naar het noord-oosten naar de vruchtbare landbouwgrond van “ut Doa” en of met een boog naar het zuid-oosten (blauwe pijl in fig 3). Deze laatste veldweg verbond dus het einde van de Kromstraat met het “Brachterbeek” gedeelte van de huidige Kloosterstraat en was tot ca 1960 zichtbaar. Hij kwam uit op de plek, waar nu de oprit naar de snelweg ligt, tegenover boerderij Heuts. Het Maasbrachts deel van de huidige Kloosterstraat bestond al lang als voetpad en is een verharde weg geworden rond 1890, vlak voordat hier rond 1907 het klooster gebouwd werd.
Terzijde, dat klooster is door meerdere congregaties bewoond. De derde groep zusters, die van het H. Hart uit Schijndel, woonden hier van ca 1932 tot ca 1968. Zij beheerden een kleuterschool en stichten ook de Maria school voor meisjes in de jaren 30. Voorheen kregen alle kinderen van Maasbracht, Cruchten en Brachterbeek samen onderwijs op de oude St. Joseph school aan het einde van de huidige Hoofdstraat.
Duidelijk herkenbaar, iets boven het midden op fig. 3 naar links gaande, is ook de veldweg, die later als provinciale weg de naam Molenweg kreeg, omdat ze voerde naar de Leonardusmolen. Deze weg is pas relatief laat bebouwd. Op de Tranchotkaart en de Kuyperskaart (in de bijlagen) zijn nog geen huizen aangegeven. Waarschijnlijk is de eerste bebouwing aan deze toenmalige veldweg gestart is na de bouw van de molen rond 1865. Vlak voor de tweede wereld oorlog lagen er slechts een twaalftal huizen aan de Molenweg. De ontwikkeling van de Molenweg tot centrale weg van het dorp met raadhuis en winkels is pas gestart na WOII. Wel zien we al de boerderij (later bewoond door de familie van Lin), die in de jaren 60 omgebouwd werd tot jeugdhuis. De molen en boerderij zijn duidelijk herkenbaar op de Chromo Topografische-kaart uit 1890.
Verder zien we in figuur 3 rechtsboven een gebouw met nr. 10 dat later het oude Postkantoor werd. Vlak daaronder gaat een straat naar rechts: de Koestraat, later Kokstraat. Boeren konden hun koeien meegeven aan een koeherder, die ze ging weiden op de Grote Beemd, in het dialect de “Gemeinte”. Een verwante naam is de Meent: gemeenschappelijke gronden. Voor de 2e wereldoorlog sloften de koeien door de Koestraat naar de gemeentelijke weiden, langs bakkerij Joosten en de boerderijen van Linssen en Hemels. Rond 1960 werd hier de industriehaven aangelegd, alleen de naam Koeweide herinnert nog aan de oude bestemming. Hierover later meer.
Op de Landmeterskaart herkennen we oude Maasbrachter familienamen als Moors, Mestrom, Maessen, Baeten, Wackers, Ruijten, Wevers, Theunissen.
Fig 3 Maasbracht rond 1700 – links - in vergelijking met 1840 – rechts (uit artikel J. Ruiten). Linksonder de huidige kruising Hofstraat / Rector Hendrixstraat (ten noorden van de beekloop) , midden onder Mispadenhof (nr 26), rechtsboven de Gertrudiskerk. Het Zuiden bevindt zich links bij deze figuur.
Brachterbeek
Het is nauwelijks voor te stellen maar Brachterbeek was lange tijd qua omvang vergelijkbaar of zelfs groter dan Maasbracht-Dorp. In 1700 telde Brachterbeek 38 huizen tegenover 37 in Maasbracht, incl. Kruchten.
Fig 4 Gedeelte van Brachterbeek anno 1680. Linksboven komt de Krombeek binnen, in het midden stroomt deze beek tussen de huidige Kerkstraat en Rector Hendrixstraat, tegenwoordig is dit een plantsoen.
Goed herkenbaar op de Landmeterskaartjes zijn de Hofstraat, Heuvelstraat (fig. 4 links), de huidige Rector Hendrixstraat en in het verlengde daarvan de Voortstraat (voorde = doorwaadbare plek) ten noorden van de beek. De Voortstraat begint bij het laagste punt onder aan de Kempweg en kruist daar de bedding van de Krombeek. Ten zuiden van de beek zien we de huidige Kruisstraat via Tergouwen overgaan in de Kerstraat en daarna in de Stationsstraat, met als zijstraat de Oliestraat (blauwe pijl in fig. 4). Vergelijk dit Brachterbeek met de uitsnede op de Rivierenkaart 1849, in de bijlagen. De huidige Kempweg, die de Kloosterstraat met Stationsstraat verbindt, is pas rond 1950 verhard. Voorheen liep hier wel een eenvoudige veldweg.
Noemenswaard is ook het gehucht Maasbracht-Station ( “Brachterstatie”), dat groeide nabij het rond 1866 gebouwde stationsgebouw en is gelegen bij de T-kruising van Stationsstraat en Rijksweg. De spoorlijn Maastricht-Sittard-Roermond-Venlo was in 1866 gereedgekomen en diende voor vervoer van personen en goederen. Tot 1938 kon je hier op de trein stappen, denk ook aan het vervoer van mijnwerkers vanuit omliggende dorpen naar de “Koel” in Z-Limburg, dat later per bus plaatsvond. De kolenboer kreeg in die tijd zijn kolen per spoor, logisch dus dat hij zijn opslag en huis “aan de Stasie” had.
Voor de Maasbrachter jeugd was de voorjaarskermis van Maasbracht-Station een welkome opening van het kermisseizoen, in Maasbracht-dorp werd de St. Gertrudis kermis gevierd op de laatste zondag van september, alhoewel dat niet samenvalt met de officiële feestdag van St. Gertrudis (17 maart).
Doorgaande wegen langs Maasbracht
Aan de oostkant van de gemeente lang Maasbracht-Station loopt sinds 1840 de Rijksweg van Maastricht naar Roermond en verder naar Venlo en Nijmegen. De onteigening van de percelen was gestart in 1828 volgens de gemeente archieven. Vóór de aanleg van deze Rijksweg (vanaf 1957 aangeduid als N95) liep de doorgaande weg van Sittard naar Roermond ter hoogte van Maasbracht deels over via de Heerenweg (Heirweg) en de Linnerweg. Op een fragment van de Tranchotkaarten 45 en 47 uit 1803-1820 (zie bijlage) zien we de Heerenweg terug als de ”Grand Chemin de Maastricht” van midden onder naar rechtsboven naar Linne lopen. Deze weg kwam verderop Roermond binnen bij voorstad St. Jacob en de oude stenen Roerbrug. Mogelijk is deze heerweg bij Maasbracht een aftakking richting Heel van de Romeinse weg Maastricht – Tudderen – Melick naar Xanten. Dat de oude Romeinen ook in Maasbracht woonden, bleek bij een opgraving in 1982 van een Romeinse villa / herenboerderij op het gebied de Steenakker in Brachterbeek, gebouwd op een oude oeverwal. Deze herenboerderij produceerde graan voor het Romeinse leger. Het is bekend dat vanaf de tijd van Julius Caesar (rond 55 voor Christus) Romeinse legers hier aanwezig waren.
Jaren twintig tot jaren vijftig, Julianakanaal en haven
Het algemene patroon van de hoofdwegen door en langs Maasbracht is rond 1920 nog nauwelijks veranderd, zie bijvoorbeeld figuur 5. Linksboven, dus naar het noordwesten de doorgaande weg (via het veer over de Maas) naar Wessem en Weert, naar het oosten de weg via Brachterbeek naar de rijksweg Sittard-Roermond en naar Montfort met aftakking naar Linne, naar het zuiden de weg naar Echt (en St-Joost). Verder zien we in het dorp als een lang lint de Maasstraat, de Havenstraat, Hoofdstraat, Kloosterstraat en in Brachterbeek de Hofstraat, Kerkstraat en Stationsstraat.
Op de linker beneden hoek van figuur 5 zien we de kolenhaven (zie verderop), de sluis en de verbinding met het tussen 1925 en 1934 gegraven Julianakanaal van Maasbracht naar Maastricht (opening 16 september 1935). Daarmee was de discussie met België over aanpassen van de Grens-Maas afgesloten en een vrije doorvoer van steenkolen en andere materialen vanuit Zuid-Limburg verzekerd.
Het Julianakanaal vormde ook het laatste deel van het grote project om de Maas voor de binnenvaart geschikt te maken en de dijken te verbeteren. Daarvoor werden stuwen in combinatie met sluizen aangelegd, zoals in Linne. Dijkverbetering was nodig omdat de Maas met enige regelmaat overstroomde ( “de Maas is oet” ) waarbij de overstroming van 1926 de laatste grote overstroming met meerdere dijkdoorbraken was. Dijkdoorbraken leiden tot diverse wielen (in het dialect “koel”) achter de winterdijk.
Met het gereedkomen van het Julianakanaal, de sluis en de haven werd Maasbracht aantrekkelijk als thuishaven voor veel binnenvaartschippers. Dat had weer een effect op de ontwikkeling van handel, toeleveranciers, parlevinkers enzovoort langs de Havenstraat met name na de tweede wereldoorlog. De haven groeide uiteindelijk uit tot de belangrijkste binnenhaven van Nederland.
Kerkbouw in Brachterbeek
Voor Brachterbeek waren de veranderingen in deze periode minder ingrijpend, maar wel verdween de karakteristieke beekloop door de dorpskern. De Krombeek ontspringt in het grensgebied ten zuidoosten van Echt en heet daar Vulensbeek. Verder stroomafwaarts (na St. Joost) wordt de naam Krombeek gebruikt. Ze liep via Engelsvonderen(*) en door Huitkesbeek, waar de bedding nog herkenbaar is als laagte in een smalle reep bos. Tenslotte kronkelde ze tussen de huizen van Brachterbeek (zie figuur 4 en 5) en mondde uit in de Vlootbeek (Montforterbeek of Gracht). De Krombeek werd rond 1930 ter hoogte van St. Joost omgelegd naar de Vlootbeek, waardoor in Brachterbeek ruimte ontstond om op de opgevulde beekbedding in 1933 binnen een jaar tijd de H. Hartkerk te bouwen.
De discussie waar gelovigen ter kerke moesten gaan, in Linne of Maasbracht, kwam hiermee te einde. Rond 1890 leidde de locatie van een nieuwe kerk in Maasbracht nog tot felle discussies tussen de dorpskernen Maasbracht en Brachterbeek. Wel stond in Brachterbeek vanaf 1712 de O.L.V. van Lorettokapel, waar af en toe kerkdiensten werden gehouden. In fig 3 is met een rode pijl aangegeven het pad dat langs “Mispaden Hof” vanuit mensen uit Brachterbeek naar de kerk in Maasbracht liepen.
Fig 5 Maasbracht rond 1930 na de aanleg van het Julianakanaal met sluis (links midden) op het Cruchter-veld en vlak voor het omleggen van de Krombeek (midden onder naar boven lopend). Bron Topotijdreis/nl
De tramlijn langs Maasbracht
In de eerste helft van de twintigste eeuw bestonden diverse tramlijnen in Midden-Limburg (zie de link in de bijalge). Onderdeel daarvan was een LTM tramlijn Roermond-Maasbracht-Echt-Roosteren-Maaseik, die van 1922 tot 1937 heeft bestaan. Die lijn liep via Linne (fig. 5 Maasbracht, rechter bovenhoek) en kwam via de huidige “Trambaan” naast het kerkhof van Brachterbeek het dorp binnen. Vandaar langs de Krombeek, de Kruisstraat en Echterstraat richting Berkelaar. Er was een klein rangeerterrein in Tergouwen, bij het latere café Puts. Vervoerd werden zowel personen als goederen. De vroegere ligging van het tramspoor langs de Echterstraat was tot in de jaren 70 nog duidelijk herkenbaar in de berm van die weg.
Bij het Molderkapelke werd in 1926 een afsplitsing gemaakt voor kolentransport vanuit het zuiden naar de in 1929 in gebruik genomen kolentip, aangeduid met rode pijl op figuur 5. Via de tip konden wagons kolen in binnenvaartschepen overgeladen worden, die verder voeren over sinds 1929 verbeterde Maas. Tot die tijd werden was kolentransport naar “Holland” alleen via het spoor gedaan, waarbij de kolentreinen in Susteren werden samengesteld op een groot rangeerterrein.
In de jaren 20 werd deze zijtak van de tramlijn ook gebruikt voor aanvoer van bouwmateriaal voor de sluis aan het einde van het Julianakanaal. Vanaf 1935 (officiële opening 16 sept 1035) was het Juliana kanaal volop in gebruik voor kolentransport en werden de kolentip buiten bedrijf gesteld. Een busdienst van de VADAH uit Echt nam het reizigersverkeer over.
Ontwikkeling gebied langs Molenweg
Aan de Molenweg lagen vóór 1940 slechts een dozijn woningen, waaronder een aantal boerderijen en de molen, zie figuur 5. Rond WOII werd aan de Molenweg, op de grond bekend als Suikerdoos, het gemeentehuis gebouwd (gereed 1939) en aansluitend de Raadhuisstraat als eerste geplande uitbreiding. Eind jaren 50 volgden de Wilhelminalaan en daarna de Emmalaan, Julianalaan en Sintelstraat. Rond 1960 werden de Posthuisstraat, Bongersstraat, Brachter Tuinen en Gertrudisstraat aangelegd. Hiermee was de basis gelegd van een snelle expansie van Maasbracht zuidwaarts.
De schrijver herinnert zich de afbraak van de oude boerderij van Moors bij de rotonde (tegenover Café Sentjes) rond 1960 en de restanten van de bierbrouwerij Hermans, waaronder een half ingestorte brouwerskelder in het verlengde van de Molenweg. Op deze plaats begint de huidige Brouwerstraat, die gemaakt is voor de bereikbaarheid van de industriehaven Koeweide.
De jaren zestig en zeventig: definitieve overgang naar haven en industrie activiteiten
Maasbracht begon snel te groeien door de toenemende haven en industriële activiteiten. Nieuwbouw vond vooral plaats in Maasbracht, met name in het gebied tussen Sintelstraat, Maasstraat en Zuidsingel en daarna ook in het gebied tussen Zuidsingel en Echterstraat. In Brachterbeek werden pas rond 1970 nieuwe wegen aangelegd, de Steenakkerstraat en de Elzenweg.
Uit begin jaren 60 dateert ook de bouw van het Landbouwbelang voor de opslag van graan, tevens fabriek voor veevoeder. Dat zorgde eind jaren 60 voor lange rijen boerenwagens tot op de Molenweg in de oogsttijd.
De aanleg van de industriehaven Koeweide en ongeveer gelijktijdig de bouw van de A2 snelweg betekende het einde van het lieflijke rivierlandschap ten noorden van de Hoofdstraat. Dat bestond uit weiden met pinksterbloemen en boterbloemen in het voorjaar en de winterdijk met een aantal wielen tgv dijkdoorbraken. Op de Tranchotkaart en in de bijlage zijn de ook de dode Maasarmen in dit gebied het beste te zien. De zeer vruchtbare akkers en boomgaarden in het “Doa” (de uiterwaarden tussen Brachterbeek, Krombeek en Linne, plus de weiden in het gebied van de oude Maas verdwenen grotendeels bij de aanleg van de Clauscentrale in de jaren 70.
Vanaf de opening van de Maasbrug in januari 1966 ging het verkeer van Maastricht naar Weert / Eindhoven over de nieuwe A2 snelweg, aanvankelijk alleen tot aan Nederweert, later tot Eindhoven. De A2 autosnelweg was hard nodig voor de verbinding van Limburg met Brabant en verder naar het noorden. De snelweg werd bijna precies op de grens van de kernen Maasbracht en Brachterbeek aangelegd en zorgde tijdelijk voor een toegenomen “afstand” tussen de inwoners van die twee kernen.
Op de oostelijke Maasoever bleef het rijksweg gedeelte Maasbracht – Roermond-Venlo- Nijmegen nog druk tot de aanleg van de A73 jaren 70 - 80.
Aanvullingen (*)
De naam Engelsvonderen komt terug in de benaming Vonderen voor het huidige knooppunt A2 en A73 tussen Maasbracht en Echt. Een vonder is een oude naam voor een smalle voetbrug en laat nou net op de plek Engelsvonderen / “Amsterdams koffiehuis” de oude Krombeek de weg naar Maastricht gekruist hebben (zie Kuyperskaartje in de bijlagen).
Bronnen
Jan Ruiten, Maasbracht anno 1680, Tussen Roer en Vloot, www.janruiten.nl https://www.janruiten.nl/klockenslagh/varia/Maasbracht.htm
Gemeente-Atlas van Nederland door Jacob Kuyper, Uitg. Suringar 1868 met kaartje Maasbracht getekend 1860 https://atlas1868.nl/li/maasbracht.html en toelichting atlas https://www.atlas1868.nl/
https://www.invroegertijd.nl/limburg/maasbracht/kuyperkaart-1867
Plaatsengids.nl/Maasbracht
Oude Maasbrachter wandelpaden E.W.J. Ficken
Parochie historie St. Gertrudis E.W.J. Ficken
WIKI Maasbracht en WegenWIKI.nl
https://nl.wikipedia.org/wiki/Kolentip
Maasbracht Inventarisatie 1800 -1940 (door gemeente Maasbracht)
De Vulensbeek, een laaglandbeek in Midden-Limburg Hermans & van Buggenum, Natuurhistorisch Maandblad 73(10).1984 182 (over de Krombeek)
https://www.studiomaasgouw.nl/wessem-veerpont-wessem-maasbracht
Archief Maasbracht
Oude gebouwen in Maasbracht https://www.dbnl.org/tekst/sten009monu08_01/sten009monu08_01_0087.php
Tramlijn Roermond -Sittard
https://nl.wikipedia.org/wiki/Tramlijn_Roermond_-_Sittard
Laatste grote overstroming Maas
https://nl.wikipedia.org/wiki/Overstroming_van_de_Maas_(1926)
Gebruikte kaarten in historische volgorde:
1680 – 1700 Kaarten en notities van Wackers, bewerkt door Jan Ruiten anno 2013
1803 – 1813 Tranchot kaart van het land tussen Maas en Rijn, Kaarten 45 (Stevensweert) en 46 (Roermond)
Minutenplan Maasbracht https://aezel.eu/ontdekken/geografie/minuutplans-grondgebruik?pos=15.201%2C5.88994%2C51.146949
1849 Rivierenkaart Rijkswaterstaat; Stevensweert kaart 08
1860 kaartje van Maasbracht door Jacob Kuyper
1890 Chromo-Topografische Kaart nr 750 uit Grote Historische Atlas Limburg, uitg. Nieuwland
1934 Topografische kaart Maasbracht
Maasbracht rond 1955 (Topotijdreis) Raadhuisstraat / Raadhuisplein / Wilhelminalaan erbij
Maasbracht rond 1960 Emmalaan, Julianalaan (nog niet af aan Noordkant), Sintelstraat, Gertrudisstraat, Posthuisstraat
Bijlagen, diverse kaarten
Gedeelte van de Rijkswaterstaat Rivierenkaart 1849 Stevensweert (nr 08)
Deel van het Kuyperskaartje, met vergroting. Jacob Kuyper tekende tussen 1860 en 1870 alle NL gemeenten voor de atlas der Nederlandse Gemeenten, uitg. Hugo Suringar te Leeuwarden in 1871. Maasbracht is getekend in 1867
Nog een tekening van Jan Ruiten van Brachterbeek
Maasbracht Minutenplan Kadaster 1843 ( website Aezel)
En Maasbracht-beek 1843
Geschiedenis Limburg met veel kaarten in de bijlagen,
zie “Voorouders uit midden Limburg” van Simons https://www.voorouderslimburg.nl/index.htm